بررسی ده جریان معنویت‌های نوظهور در ایران

در معرفی پشت جلد این کتاب چنین آمده است:

عرفان حلقه، شیطان پرستی، قانون جذب، اشو، پائلو کوئلیو، وله، وین دایر، دالایی لاما، یوگا و عرفان سرخ پوستی ده جریان فعال در ایران است که شناخت و کاوش در آنها می‌تواند راه را از بیراه برای اهل معنا بازشناساند. ظهور معنویت‌های نوپدید در ایران چندی است مورد توجه جوانان این مرز و بوم قرار گرفته و از همین‌رو ضرورت شناخت و مطالعه آنها روزافزون گشته است.

 نویسنده در این کتاب نه بر اساس نقد درون دینی؛ بلکه بر اساس روش عقلی و منطقی، آموزه‌های این مکاتب را معرفی کرده و چالش‌های پیش‌روی آنها را با بیانی شیوا، همه فهم و به دور از پیچیدگی و طرح مسائل دشوار فهم، بررسی کرده است.

وی در مقدمه اهداف و ضرورت نگارش این کتاب را این گونه شرح می‌دهد:

در ابتدای این نوشتار، یادآوری نکته‌ای در باب عرفان‌های نوظهور ضروری است و آن اینکه، برخی گمان می‌کنند که پرداختن به نقد عرفان‌های بدلی و معنویت‌های جدید لازم نیست؛ چرا که باعث ترویج آنها می‌شود؛ یادآور می‌شویم که خطر این نگرش مقدس مأبانه کمتر از تبلیغ معنویت‌های بدلی نیست.

بی‌شک مأموریت اصلی متولیان تربیت دینی در دراز مدت، عرضه معنویت اسلامی، آن هم به روش مناسب و متناسب با نیاز و شرایط مخاطب است. این اقدام نه راهکار؛ که یک استراتژی در حوزه فرهنگ عمومی است.

 در کنار این سیاست اساسی، در کوتاه مدت نمی‌توان و نباید در مقابل هجمه‌های سنگین معنویت‌های جدید سر به زیر برف برد و فضای عمومی جامعه را به حال خود رها کرد.

به نظر می‌رسد حتی باید افرادی را که تفسیرهای جدید را نمی‌شاسند، با کلیات این تأویل‌ها و یافته‌ها آشنا کرد و خطر قرائت‌های جدید را گوشزد نمود؛ چرا که مخاطبان این گروه‌ها اگر ذهنیت پیشین در مورد آسیب‌زایی و غیردینی بودن این اندیشه‌ها داشته باشند، عموما با تردید و ابهام با این افکار مواجه می‌شوند و از آنجا که احتمال غیردینی بودن این گروه‌ها برایشان تقویت می‌شود؛ حس مقاومت درونی در آنها شکل می‌گیرد و با نگاه نقادانه به مصافشان می‌روند.

 مشاهدات نشان می‌دهد بیشتر آسیب‌دیده‌ها کسانی بوده‌اند که احتمال انحراف در مورد این گروه‌ها نمی‌دادند و با ذهن خالی با این جریان‌ها روبه‌ور شده و دربست تعالیم جدید را پذیرفته و به حال دلدادگی رسیده‌اند؛ بلکه به عکس، تجربه نشان داده افرادی که ذهنیت قبلی در مورد غیر دینی بودن این عرفان‌ها داشته‌اند؛ در ارتباط با آنها به حالت دلدادگی نرسیده و آسیب جدی ندیده‌اند.

 چنین نیازی برای افراد متدین شدیدتر است؛ چرا که دل بستگان به معارف اسلامی، آنگاه که احتمال انحراف داده‌اند، در هیچ جریانی هضم نشده‌اند و برای این گروه کافی است که «احتمال اصیل نبودن» یک اندیشه مطرح شود؛ اگر این احتمال با اطلاع‌رسانی قبلی تقویت شود؛ مصونیت دو چندان دارد.

 امروز شاهد افزایش آمار افرادی هستیم که دچار استرس، اختلال روانی و روان‌پریشی‌اند. همچنین از نگاه روان‌شناسی، وجود «بحران» در بعد روح و روان نشانه هایی دارد و فقط به بعضی از این عوارض، بحران گفته شده است. از این‌رو، مؤلف زیر عنوان «در بستر رویش یا علت پیدایش معنویت‌های نوظهور» چنین آورده است:

همین رنجش‌های درونی و ناملایمات روانی بوده که یکی از علل پیدایش معنویت‌های جدید است و این عامل نه بستر و زمینه؛ بلکه علت پیدایش بسیاری از جنبش‌های معنویت‌های جدید است. جالب اینکه امروزه شمار بسیاری از کسانی که حامل یک پیام معنوی و صاحب مسلکی عرفانی‌اند، افرادی هستند که دوره‌ای از بحران را پشت سر گذاشته‌اند و به مدد دسته‌ای از عوامل توانسته‌اند «برون رفت از بحران» را تجربه کنند.

 تجربه موفق ایشان در فرار از بحران و یا احیانا فرونشاندن و مهار آن، باعث شده «عوامل برون رفت» را به جای معنویت و گاهی با نام عرفان، مطرح و تبلیغ کنند.

 بررسی‌های میدانی در غرب حاکی از آن است که فشارهای شکننده زندگی ماشینی، تشدید بیماری روانی، انزوا و بی‌اعتمادی از یک سو و دسترسی نداشتن به معنویت ناب و عرفان حقیقت از دیگر سو؛ در شکل‌گیری معنویت‌های نوپدید سهم جدی داشته است.

نشر معارف، کتاب «کاوشی در معنویت‌ها نوظهور؛ بررسی ده جریان فعال در ایران» را با شمارگان ۲۵۰۰ نسخه در ۵۱۲ صفحه به قیمت ۱۱۸۰۰ تومان منتشر کرده است.